Cúng mùng 5 tháng 5 cần những gì? Những lưu ý quan trọng

Cúng mùng 5 tháng 5 là một trong những phong tục truyền thống đặc sắc của người Việt, được tổ chức vào ngày 5 tháng 5 âm lịch hàng năm. Vào ngày này, nhiều gia đình chuẩn bị lễ vật và thực hiện nghi thức cúng bái để cầu mong sức khỏe, bình an và tài lộc. Phong tục này không chỉ mang đậm giá trị văn hóa mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên. Trong bài viết này, Buildingcenter.vn sẽ tìm hiểu về ý nghĩa, các nghi thức và cách chuẩn bị mâm cúng mùng 5 tháng 5 sao cho đầy đủ và trang trọng nhất.

Mùng 5 tháng 5 là ngày gì? 

Ngày 5 tháng 5 âm lịch hàng năm được xem là một dịp lễ truyền thống quan trọng tại nhiều quốc gia Đông Á như Trung Quốc, Hồng Kông, Đài Loan, Triều Tiên, Nhật Bản và Việt Nam. Ở nước ta, ngày này được gọi là Tết Đoan Ngọ hoặc Tết Đoan Dương.

Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày cúng mùng 5 tháng 5 

Nguồn gốc của Tết Đoan Ngọ 

Theo truyền miệng của người dân, Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ Trung Quốc, gắn liền với những câu chuyện thú vị, trong đó nổi bật nhất là truyền thuyết về Khuất Nguyên – một vị đại thần của nước Sở.

Tuy nhiên, đối với người Việt, Tết Đoan Ngọ lại mang ý nghĩa đặc biệt khác. Theo thông tin từ Ban Tôn Giáo Chính Phủ, vào những mùa vụ bội thu, nông dân vui mừng vì mùa màng trúng mùa, nhưng ngay sau đó, một loạt sâu bọ xuất hiện và phá hoại tất cả. Trong sự hoang mang, không biết phải làm sao để đẩy lùi được lũ sâu, một ông lão kỳ bí xuất hiện và tự xưng là Đôi Truân. Ông đã chỉ cho người dân cách cúng tế bằng bánh tro, trái cây và thực hiện các bài tập thể dục trước nhà. Sau khi làm theo lời ông, chỉ một thời gian ngắn, lũ sâu bọ đều ngã gục, không còn phá hoại nữa.

Từ đó, vào ngày 5/5 âm lịch, người dân lại tổ chức lễ cúng để diệt trừ sâu bọ, hay còn gọi là “Tết Đoan Ngọ”, vì thường cúng vào giữa giờ Ngọ. Như vậy, có thể thấy Tết Đoan Ngọ của người Việt không phải là một sự bắt nguồn từ Trung Quốc, như một số quan niệm sai lầm vẫn tồn tại.

Ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ 

Tết Đoan Ngọ đã tồn tại lâu đời và có ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa người Việt. Ngày mùng 5 tháng 5, hay Tết Đoan Ngọ, được đặt tên vì “Đoan” có nghĩa là mở đầu, còn “Ngọ” là khoảng thời gian từ 11 giờ trưa đến 1 giờ chiều.

Lễ hội này diễn ra vào buổi trưa, khi mặt trời ở thời điểm ngắn nhất, gần nhất với đất trời, trùng với ngày hạ chí. Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam còn được gọi là “Tết giết sâu bọ”, là dịp để tiêu diệt sâu bọ gây hại mùa màng và bệnh tật cho cây trồng. Ngoài ra, đây cũng là cơ hội để người dân giải trừ bệnh tật trong cơ thể, đặc biệt vào thời điểm chuyển mùa.

Chuẩn bị mâm cúng mùng 5 tháng 5 

Để việc chuẩn bị lễ vật và thực hiện nghi lễ được suôn sẻ, bạn nên chú ý đến một số điểm quan trọng sau.

Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ 

Trong nét văn hóa truyền thống của người Việt, mâm lễ cúng mùng 5 tháng 5 thường được chuẩn bị với nhiều lễ vật quen thuộc như:

• Hương, hoa, vàng mã
• Nước, rượu nếp
• Các loại hoa quả: dưa hấu, mận, hồng xiêm… đặc biệt là vải thiều.
• Bánh tro, bánh ú, cơm rượu nếp
• Xôi, chè

Mùng 5 tháng 5 cúng gì? Tùy vào phong tục và quan niệm từng vùng, lễ vật sẽ khác nhau. Dù vậy, hương, hoa, vàng mã, nước và rượu nếp là những thứ thường không thể thiếu.

• Tại miền Bắc và Bắc Trung Bộ: Vào dịp Tết Đoan Ngọ, dưa hấu đỏ là loại quả quen thuộc và gần như không thể thiếu trên mâm cúng của người dân nơi đây. Đặc biệt, từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên – Huế, người dân thường chuẩn bị thịt vịt cùng chè kê như một phần không thể tách rời của nghi lễ cúng tết.
• Tại khu vực Nam Trung Bộ: Từ Đà Nẵng đến Quảng Ngãi, nhiều gia đình vẫn duy trì truyền thống dâng lễ bằng xôi chè trong ngày Tết Đoan Ngọ. Bên cạnh đó, những gia đình có vườn cây ăn trái thường cho trẻ nhỏ ra vườn hái quả và thưởng thức ngay tại chỗ như một hoạt động ý nghĩa trong ngày tết này.
• Tại miền Nam: Mâm cúng mùng 5 tháng 5 của người miền Nam thường phong phú và đặc sắc hơn, trong đó không thể thiếu bánh ú tro, chè trôi nước và xôi gấc. Sau khi hoàn tất các nghi thức cúng kiếng, mọi thành viên trong gia đình sẽ quây quần thưởng thức các món ăn truyền thống ấy như một cách gìn giữ nét đẹp văn hóa lâu đời.

Ngày mùng 5 tháng 5 cúng vào lúc mấy giờ?

Theo phong tục, lễ cúng thường được tổ chức vào sáng sớm. Tuy nhiên, Tết Đoan Ngọ nên cúng đúng vào giờ Ngọ (11h – 13h), trong đó 12h trưa là thời điểm lý tưởng nhất vì được xem là lúc dương khí mạnh nhất trong ngày và trong năm. Nếu không thể cúng vào buổi trưa, gia đình có thể chọn khung giờ từ 7h – 9h sáng, cũng là giờ tốt để tiến hành nghi lễ thờ cúng.

Cúng mùng 5 tháng 5 trong nhà hay ngoài sân?

Thông thường, các gia đình chỉ chuẩn bị mâm cỗ cúng Tết Đoan Ngọ trên bàn thờ tổ tiên. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là cúng mùng 5 tháng 5 trong nhà hay ngoài sân? Để nghi lễ được trọn vẹn và đúng phong tục, bạn cần chuẩn bị thêm một mâm cỗ cúng ở ngoài sân.

Lưu ý khi cúng mùng 5 tháng 5 Tết Đoan Ngọ

Lễ cúng ngày 5 tháng 5 bao gồm hai phần chính: Mâm lễ cúng tổ tiên và mâm lễ cúng ngoài trời. Tùy vào điều kiện kinh tế của gia đình, bạn có thể chọn mâm cúng chay hoặc mặn.

Mâm cúng các vị thần linh

Tiến hành chuẩn bị bàn cúng ngoài trời, lưu ý đặt bàn quay về hướng Nam. Lễ vật dâng cúng các vị thần linh vào ngày mùng 5 tháng 5 (Tết Đoan Ngọ) ngoài trời thường bao gồm:

• Trên bàn lễ, cần phủ một tấm vải lớn màu đỏ.
• Mâm cúng gồm có bánh chay, xôi.
• Mâm ngũ quả được bày biện đủ năm loại trái cây mang những vị đặc trưng: cay, chua, đắng, mặn, ngọt.
• Trên mâm quả, có 9 bông hoa đồng tiền đỏ tươi.
• Năm chén rượu được bày, mỗi chén mang một màu sắc khác nhau: trắng, đỏ, vàng, xanh, đen với chút gì đó trang trọng, oai phong.
• Năm tách trà cũng được chuẩn bị, mỗi tách mang một hương vị riêng biệt, đi kèm với vàng miếng, vàng lá và thỏi vàng.
• Ngoài ra, có một chiếc dù đỏ viền vàng để che chắn.

Lưu ý: Không cúng tiền âm phủ trong mâm cúng ngoài trời.

Mâm cúng ông bà tổ tiên

Một mâm cúng mùng 5 tháng 5 cho ông bà tổ tiên đầy đủ thường bao gồm các món sau:

• Một đĩa cơm trắng.
• Bánh chay và xôi chay.
• Mâm ngũ quả với đủ 5 vị: cay, chua, đắng, mặn, ngọt.
• 9 bông hoa đồng tiền đỏ trang trí trên khay trái cây.
• Ba chén rượu với ba màu sắc khác nhau: trắng, đỏ và vàng, tượng trưng cho sự trang nghiêm.
• Ba tách trà, mỗi tách mang một hương vị riêng biệt, cùng với vàng thỏi và vàng lá.
• Ngoài ra, có thể chuẩn bị thêm một ít tiền âm phủ.

Những việc nên làm trong ngày Tết Đoan Ngọ

Ngoài những phong tục đặc trưng như giết sâu bọ, thực hiện lễ cúng mùng 5 tháng 5, ăn bánh ú tro, thịt vịt, cơm rượu nếp,… còn có một số hoạt động khác tùy theo từng vùng miền, bao gồm:

• Kiểm tra cây vào giờ Ngọ
• Ăn trái cây để diệt sâu bọ
• Thu hái lá thuốc
• Tắm nước lá mùi
• Treo cành xương rồng trước cửa
• Phóng sinh
• Cầu mong con cái vào ngày Tết Đoan Ngọ

Ngoài ra, vào ngày hôm đó, bạn nên kiêng làm những điều sau đây:

• Không để giày dép bị vứt bừa bãi.
• Tránh để tiền bị rơi.
• Không mua những món đồ có hình dáng kỳ lạ hoặc bất thường.
• Khi lưu trú tại khách sạn hay nhà nghỉ, hạn chế chọn phòng ở đầu hoặc cuối hành lang.
• Tránh đứng lại hoặc dừng chân ở những nơi tối tăm, vắng vẻ.

Văn khấn ngày Tết Đoan Ngọ

Bên cạnh các lễ vật cúng, bài cúng mùng 5 tháng 5 cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng. Điều này cần được quan tâm kỹ lưỡng để đảm bảo lễ cúng diễn ra chính xác và trang nghiêm.

Văn khấn mùng 5 tháng 5 trong nhà 

Sau khi đốt 9 ngọn nến, thắp 9 nén hương, lạy 9 lạy và khấn:

Văn khấn mùng 5 tháng 5 ngoài sân

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã nắm rõ được ý nghĩa cũng như các bước chuẩn bị cho lễ cúng mùng 5 tháng 5. Đây là dịp để thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và cầu mong những điều tốt lành cho gia đình. Hãy thực hiện nghi lễ này một cách đầy đủ và trang trọng để mang lại may mắn, bình an trong suốt năm.